Omarm ’smart industry’

16 november 2014

Bron FT 15 november 2014

Het komende decennium zal de wereldeconomie razendsnel en ingrijpend veranderen. Vooral door de onstuitbare opmars van het internet en nieuwe technologische ontwikkelingen. De afgelopen jaren hebben veel ondernemers de effecten al ondervonden van het mobiele internet. Daarnaast krijgen ze te maken met toenemende internationale concurrentie en klanten die mondiger en veeleisender worden. Dankzij het internet hebben consumenten een sterke invloed op dienstverlening en productieprocessen. Ze kunnen ondernemingen en bedrijfsimago’s maken en breken.

In de afgelopen jaren zijn er wereldwijd talloze traditionele bedrijven ten onder gegaan omdat ze zich niet snel genoeg hebben aangepast aan de trend van digitalisering. Voorbeelden zien we in de muziekindustrie, de reissector, de boeken- en krantenwereld, maar ook in de detailhandel. Daarbij blijft het niet. Zo zien we dat de autoritjes-app Uber wereldwijd de taxibranche in rep en roer brengt. De internationale hotelsector ondervindt steeds meer concurrentie van de Amerikaanse huizendeelwebsite Airbnb. Het gaat hier om bedrijven die nog maar kort internationaal actief zijn.

In de afgelopen jaren zijn er wereldwijd talloze traditionele bedrijven ten onder gegaan omdat ze zich niet snel genoeg hebben aangepast aan de trend van digitalisering. Voorbeelden zien we in de muziekindustrie, de reissector, de boeken- en krantenwereld, maar ook in de detailhandel. Daarbij blijft het niet. Zo zien we dat de autoritjes-app Uber wereldwijd de taxibranche in rep en roer brengt. De internationale hotelsector ondervindt steeds meer concurrentie van de Amerikaanse huizendeelwebsite Airbnb. Het gaat hier om bedrijven die nog maar kort internationaal actief zijn.

Naast de opmars van de online wereld worden landen en bedrijven geconfronteerd met nieuwe technologische ontwikkelingen. Ze hebben zowel een sterke invloed op economieën en werkgelegenheid als op de bedrijfsresultaten van ondernemers. Volgens internationale onderzoeken spelen nieuwe internettoepassingen daarbij een cruciale rol. Deze toepassingen staan in de top van innovaties met een sterke economische impact. Het gaat daarbij om het mobiele internet en internettoepassingen op allerlei terreinen.

Daarnaast wordt het beleid van politieke beleidsmakers, bedrijfsmanagers en ondernemers beïnvloed door robottechnologie, ’zelfdenkende’ computers, het zogenoemde internet of things (via het internet gekoppelde apparaten), 3D-printen, nano-technologie, cloud computing, serious gaming en analysetechnologie voor big data. Ze bepalen de economische groei van een land, maar ook verdienmodellen van bedrijven.

Vooral door digitalisering en de combinatie met nieuwe (productie)technologieën zullen de komende 20 jaar de economieën van veel landen meer gaan veranderen dan de afgelopen vijftig jaar. Dat geldt ook voor Nederland. De optelsom en integratie van al deze ontwikkelingen in ons leven en werken kunnen worden samengevat onder de noemer ’economie 4.0’.

De aanduiding 4.0 staat voor de vierde revolutionaire ontwikkeling in de geschiedenis van de wereldeconomie. Eerst waren er de ingrijpende gevolgen van het gebruik van stoommachines, gevolgd door de impact van de opkomst van de staalindustrie en de verbrandingsmotor en daarna kwamen de computers die samenleving en economie sterk hebben veranderd.

Door de revolutie van economie 4.0 zullen steeds meer bedrijven hun verdienmodel ingrijpend moeten aanpassen. Ondernemers die dat niet snel genoeg doen, lopen het risico dat hun bedrijf omzet verliest, terwijl landen en ondernemers die proactief op deze ontwikkelingen inspelen tot de winnaars van morgen behoren. Ook overheden op centraal en lokaal niveau moeten hun economisch beleid wijzigen.

Volgens de meest recente internationale vergelijking heeft Nederland in potentie een sterke economie. Maar tegelijk moeten we ons zorgen maken over de prognoses voor de komende jaren. Die laten een lage groei zien – tussen 1 en 1,5% – en een hoge werkloosheid (7-8%). Voor het behoud van welvaart en voldoende banen is 2 tot 2,5% groei nodig. De afgelopen jaren zijn er talloze rapporten gepubliceerd met aanbevelingen voor extra groei en extra banen. Kernelementen zijn een lagere lastendruk op arbeid, een vereenvoudigd belastingstelsel, minder administratieve rompslomp voor bedrijven, een betere kredietverlening voor het mkb, een leven lang leren, een flexibeler arbeidsmarkt en meer nadruk op innovaties. Aanbevelingen die zonder meer uitgevoerd moeten worden, maar onvoldoende om als Nederland de kansen te pakken die economie 4.0 biedt en daarin een hoofdrol te spelen.

Naast onze dienstensector hebben we een industrie van wereldklasse nodig. Niet de oude traditionele die we van vroeger kennen, maar de industrie van de toekomst: smart industry. Deze industrie wordt gekenmerkt door een optimale combinatie van internettoepassingen en nieuwe technologie die we hierboven hebben opgesomd. Smart industry wordt gedreven door een slimme inzet van ict, waarbij machines onderling met elkaar verbonden zijn en digitaal worden aangestuurd. Deze verbinding geldt niet alleen binnen fabrieken, maar ook tussen bedrijven onderling en tussen klanten; het gaat om slimme producten, processen en diensten.

Smart industry maakt onder meer gebruik van sensoren en hoogwaardige ict-netwerken om vergaande digitalisering van product- en procesinformatie te realiseren, en van nieuwe fabricagemethoden, zoals 3D-printen. De kennis en technologieën die ingezet worden jagen innovaties aan. Deze nieuwe industrie is méér dan technologie alleen. Het gaat ook om de interactie tussen techniek en mensen. Innovatief management, opleidingen voor (toekomstige) werknemers, sociale innovatie, netwerkorganisaties en samenwerking tussen bedrijven zijn een essentieel onderdeel.

Smart industry maakt onder meer gebruik van sensoren en hoogwaardige ict-netwerken om vergaande digitalisering van product- en procesinformatie te realiseren, en van nieuwe fabricagemethoden, zoals 3D-printen. De kennis en technologieën die ingezet worden jagen innovaties aan. Deze nieuwe industrie is méér dan technologie alleen. Het gaat ook om de interactie tussen techniek en mensen. Innovatief management, opleidingen voor (toekomstige) werknemers, sociale innovatie, netwerkorganisaties en samenwerking tussen bedrijven zijn een essentieel onderdeel.

Door smart industry zullen ondernemers hun verdienmodellen moeten aanpassen, ze moeten snel nieuwe diensten en producten ontwikkelen; het nieuwe geld verdienen. Doen ze dat niet, dan verliezen ze de concurrentieslag met ondernemingen die wel voorop lopen. Dit geldt tevens voor ondernemers buiten de industrie. Die moeten nu al proactief gaan nadenken over bestaande en nieuwe diensten en producten die ze kunnen wegzetten bij de nieuwe industrie. Ook ons onderwijs zal op alle niveaus zorg moeten dragen voor opleidingen die inspelen op economie 4.0.

Deze week heeft het team smart industry, onder voorzitterschap van Ineke Dezentjé Hamming-Bluemink (FME), een actieagenda aangeboden aan minister Henk Kamp van Economische Zaken. Als deze agenda wordt uitgevoerd heeft Nederland niet alleen de kans om de komende jaren een hogere economische groei richting 2,5% te realiseren, maar ook de werkloosheid terug te dringen en snel te innoveren. Maar het allerbelangrijkste is dat smart industry de banenmotor van ons land zal worden. Op alle niveaus zullen er nieuwe uitdagende banen worden gecreëerd met veel perspectief in de wereld van economie 4.0.